Ile może kosztować dolar, frank i euro?

Kursy walut zmieniają się z dnia na dzień w dość chaotyczny sposób, zależny głównie od emocji i gwałtownych reakcji na wszelkiego rodzaju "dane". Jednak od czego zależą kursy w długim okresie? Główne czynniki długoterminowe to:

1. Różnice w inflacji pomiędzy krajami - waluta kraju o wyższej inflacji osłabia się,
   
2. Zmiany w konkurencyjności gospodarek - postęp/innowacyjność wpływa na efektywność kosztową i możliwość tańszej produkcji, a różnica cen produktów między krajami jest wyrównywana przez zmiany kursów walut,
3. Bilans płatniczy - przy ujemym eksporcie netto podmioty gospodarcze w kraju muszą kupować waluty, żeby płacić za dobra z zagranicy. Waluty stają się coraz droższe.

Więcej na temat przyczyn zmian kursów walut możecie przeczytać w artykule Michała Stopki "Dlaczego frank tak mocno urósł? Co wpływa na kursy walut? Jakie są teorie dotyczące kształtowania się kursów walut w krótkim i długim okresie czasu?"

Poniżej przedstawię analizę kursów USDPLN, CHFPLN i EURPLN pod względem pierwszego i najważniejszego punkty czyli inflacji.

Kurs USDPLN

Do porównania kursów z uwzględnieniem inflacji możemy użyć współczynnika REER - Real Effective Exchange Rate, co oznacza procentowy współczynnik wartości waluty w odniesieniu do krajów, z którymi dany kraj prowadzi największą wymianę handlową zmodyfikowany o różnicę inflacji pomiędzy tymi krajami. Za bazową wartość jest przyjęta jakaś określona data. Czyli np. wartość REER dla USD równa 100% oznacza, że waluta jest wyceniana na poziomie przyjętym za realną wartość rynkową. Wartość równa 120% oznacza, że waluta jest przeceniona, a np. wartość 90% to waluta niedoszacowana.
Na wykresie poniżej przedstawiam REER dla USA (linia zielona), REER dla Polski (linia czerwona) oraz kurs wymiany USD/PLN (linia niebieska). Dane od stycznia 1994 do kwietnia 2016. Bazą dla REER jest średnia kursów z roku 2010.
Dane REER ze strony: http://www.bis.org/statistics/eer.htm
Średnie miesięczne kursy walut ze strony: http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/kursy/arch_a.html

Pionowymi liniami zaznaczyłem 3 charakterystyczne punkty wykresu:

1. Wrzesień  2000, najwyższy średni miesięczny kurs dolara w historii  - 4.6369 zł, różnica REER między USD a PLN = +31.5
2. Marzec 2003, kurs 3.9610 zł, najwyższa wartość REER w okresie po uwolnieniu kursu zł, różnica REER = +33.4
   
3. Lipiec 2008, najniższy średni  miesięczny kurs dolara  po uwolnieniu kursu złotówki - 2.0674 zł, różnica REER = -24.8
   
4. Styczeń 2016, kurs dolara 4.0397 zł, różnica REER +28.3.
   

W ostatnim punkcie danych (kwiecień 2016) różnica REER wynosi +21.7 (dolar 111.21, złotówka 89.47), a kurs dolara 3.7985 zł.

Drugi wykres pokazuje kurs dolara oraz różnicę REER (REER dla USD minus REER dla PLN).

Od kwietnia 2000 (całkowite uwolnienie kursu zł) widzimy bardzo bliską korelację między zmianami REER dla obu krajów a kursem walutowym.

Podsumowując - biorąc pod uwagę wskaźnik REER dolar jest obecnie dość mocno przeszacowany przy różnicy REER +21.7 i najwyższej notowanej wartości +33.4. Czy to oznacza, że kurs dolara pójdzie w dół? Niekoniecznie. Zależy to od inflacji w przyszłości w Polsce oraz USA oraz pozostałych czynników wpływających na kurs. Możemy policzyć, ile powinien wynosić kurs dolara zakładając powrót kursów do realnej wartości rynkowej (ang. "fair value"). Aktualna różnica REER wynosi +21.7. Zaokrąglijmy ten wskaźnik do około +10% dla USA i -10% dla Polski. Po powrocie dolara do swojej realnej wartości powinien on kosztować około 3.42 zł (3.7985 * 90%), a około 3.08 zł (3.42 * 90%) przy założeniu wzmocnienia się złotówki do realnej wartości. Przy założeniu mocno fantastycznego scenariusza osłabienia dolara i wzmocnienia złotówki jak w 2008 roku (wskaźnik różnicy REER -24.8) dolar powinien kosztować 2.31 zł (3.08 * 75%).

Kurs CHFPLN

Poniższy wykres pokazuje stan kursu CHFPLN i REERów dla Szwajcarii i Polski. Dane od stycznia 1996 do kwietnia 2016.

Ciekawe punkty:

1. Lipiec 2008 - najniższy średni miesięczny kurs CHFPLN równy 2.0139 oraz szczytowa różnica REER wynosząca -30.2 (bardzo niedoszacowany frank, zły moment na branie kredytu, jak już wszyscy wiedzą).
2. Kwiecień 2016 - obecna sytuacja, średni kurs 3.9389, różnica REER +19.9. Frank przeszacowany.

W kwietniu 2016 REER dla Szwajcarii wynosił 109.37, REER dla Polski 89.47. Wyliczmy realną wartość rynkową CHFPLN przy zaokrągleniu różnic do +9% dla Szwajcarii i -10% dla Polski. Zakładając osłabienie franka do realnej wartości kurs powinien wynosić 3.58 zł (3.89 * 91%). Zakładając wzmocnienie się złotówki do realnej wartości rynkowej frank powinien kosztować około 3.23 zł (3.58 * 90%). Zakładając bardzo nierealny scenariusz ponownego osłabienia franka do poziomu z 2008 roku otrzymamy kurs 2.26 zł (3.23 * 70%).

Kurs EURPLN

Poniżej dla kompletu informacji wykres dla kursu EURPLN i REERów strefy euro oraz Polski. Dane od stycznia 1999 do kwietnia 2016.

REERy obu krajów są mocno skorelowane, więc kurs euro (w kwietniu 2016 równy 4.3068 zł) przedstawia w dużej mierze realną wartość rynkową.

I na koniec wspólny wykres REERów dla kilku głównych walut: USD, EUR, GBP, CHF, JPY oraz oczywiście PLN :).